V. Murad Mason Muydu?

V. Murad 33. Osmanlı padişahı ve 112. İslam Halifesidir, Sultan Abdülmecid’in oğlu II. Abdülhamid’in ağabeyidir. Sultan Abdülaziz’in tahttan indirilip şüpheli biçimde öldürülmesiyle 30 Mayıs 1876’da padişah olmuştur. Sadece 93 gün tahtta kalmıştır. Osmanlı tarihi boyunca en az yönetimde kalmış padişahtır. V. Murad, küçük yaşta en ünlü bilginlerden doğu kültürünü öğrenmiş ve fen dersleri almıştır. İtalyanlardan aldığı piyano dersleri ile musiki alanında ilerlemiştir. Birçok şarkı bestelemiş ve iyi derecede Fransızca öğrenmiştir. Kendisiyle ilgili en çok merak edilen konulardan biri de mason olup olmadığıdır.

Osmanlı Devleti’nde ilk mason 1721’de Paris’e Osmanlı Sefiri olarak giden Yirmi Sekiz Çelebi Mehmet Efendi’nin oğlu ve kethüdası Said Çelebi kabul edilir. Osmanlı Devleti’nde ilk mason locası 1723’te Galata’da, sonrasında 1747’de Halep’te, ardından 1760’ta İzmir’de açılmıştır. II. Mahmut, masonluğu yeniçeri ve Bektaşilerle irtibatlı görüp yasaklayınca kulüpler yer altına inmiş, idarede söz sahibi olmaya başlamıştır.

Sultan Abdülaziz, 1867 yılında oğlu Yusuf İzzeddin efendi, yeğenleri şehzade Murad ve Abdülhamid ile birlikte bir Avrupa seyahatine çıkmıştır. Paris, Londra, Viyana derken dönemin kralları ve kraliçeleriyle tanışmışlardır. Şehzade Murad’ın iyi Fransızca bilmesi, görüştüğü devlet adamlarını hemen etkilemiş, liberal fikirleri Avrupa’nın siyasî mahfillerinde göz doldurmuştur. Bu 27 yaşındaki şehzade, er ya da geç imparatorluğun başına geçeceği için, Osmanlı Devleti üzerindeki planlar, geleceğin V. Murad’ına endekslenmiştir.

20 Ekim 1872’de, Prodos Locası’nın kurucusu Louis Amiable’ın Mason lokali haline getirilen Kadıköy’deki evinde Veliahd Murad Efendi, “tekris” töreniyle Masonluğa ilk adımını atmıştır. İş burada da kalmamış, kardeşi Nureddin 8 Ağustos 1873’te, öbür kardeşi Kemaleddin ise 24 Ağustos 1875’te aynı törenle Masonluğa girmiştir. Nureddin Efendi’nin tekris töreni yapılırken bir adım daha atılmış ve Veliahd Murad, Masonlukta 18. dereceye yükseltilmiş, yani “Üstad” olmuştur. Büyük ülkeler Osmanlı politikasını etkilemek için Masonluk’tan destek umuyordu. Şehzade Murad da bu amaçla tekris edilmiştir.

Şehzade Murad, Mason olursa padişah olduğunda İngiltere ve Avrupa ülkelerinin kendisiyle iyi geçineceğini hem de Jön Türklerin muhalefetini kıracağını umuyordu. Peki şehzade masonluğun meyvesini gördü mü ? Hayır.

Şehzade Murad Efendi, 30 Mayıs 1876 günü bir askerî darbeyle tahta oturtulmuştur. Ancak hesaplar tutmamış, kendisine büyük ümitler bağlanan V. Murad kısa sürede aklî dengesini yitirmiştir. Amcasının öldürülmesi onu etkileyen olaylardandır. Sadece 93 gün sonra kılıç alayı dahi yapılamadan (yani tam padişah olmadan) aynı cunta tarafından tahttan indirilmiştir.

Belki çoğunuz şaşırdınız ama konuyla ilgili belgeler, Masonların matrikül defterindeki kayıtlar Paris’teki Bibliothêque Nationale’dedir. (Bibliyotek Nasyoneldedir)Ayrıca, Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Edhem Eldem’e göre, V. Murad’ın oğlu Salahaddin Efendi “İhtimam” adlı hatıratında babasının Masonlarla yazışmalarından genişçe bahsetmektedir.

Kendisi de Mason olan Prof. Enver Ziya Karal, V. Murad’ın, Avrupa gezisinde Galler Prensi’nin girişimleriyle Masonluğu kabul etmeye karar verdiğini ve böylece İngilizlerin ondan faydalanmak istediklerini açıkça söylemiştir. (Osmanlı Tarihi, cilt 8, s. 500.)

V. Murad tahttan indirildikten sonra, II. Abdülhamid onu ailesi ile ikamete mecbur etmiştir. Akıl sağlığının düzeldiğine dair söylentiler bazı kalfalar tarafından ortalığa yayılması üzerine tedbiren bazı mahrumiyetlere maruz bırakılmıştır. 28 yıl süren Çırağan mahrumiyetinde piyano çalmış ve besteler yapmıştır. Bu uzun mahrumiyet yıllarında ailesi genişlemekle beraber kayıplar da yaşanmıştır. Özellikle annesi Şevkefza Valide Sultanın vefatından sonra yemeden içmeden kesilmiştir. Kızının yanlış gönül ilişkisi yüzünden şeker hastası olmuş, arkasından gelen kanlı basurun etkisiyle 29 Ağustos 1904’te vefat etmiştir.

Sessiz sedasız Topkapı Sarayı’nın Hırka-i Saadet dairesinde teçhiz ve tekfini yapıldı. Yeni Camii Turhan Valide Sultan Türbesi’ne ek olarak inşa edilen Cedid Havatin Türbesi’nde annesinin yanına defnedildi.